Indus River: ભારતીય સંસ્કૃતિ અને ધર્મમાં સિંધુ નદીનું શું મહત્વ છે?
સિંધુ નદી: ભારતની મુખ્ય નદીઓમાંની એક સિંધુ નદીનું હિન્દુ ધર્મમાં ખૂબ મહત્વ છે. ચાલો જાણીએ કે આપણો ધર્મ અને આપણી સંસ્કૃતિ સિંધુ નદી સાથે કેવી રીતે જોડાયેલી છે અને તેનું મહત્વ શું છે.
Indus River: ભારતમાં સિંધુ નદીનું ખૂબ મહત્વ છે. આ નદીને માત્ર પાણીનો એકમાત્ર સ્ત્રોત જ નહીં, પણ હિન્દુ ધર્મની દ્રષ્ટિએ પણ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. હિન્દુ શબ્દ પણ સિંધુ પરથી આવ્યો છે, જે આ નદી પાર રહેતા લોકોનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. સિંધુ નદીને પવિત્ર નદીઓની યાદીમાં પણ મૂકવામાં આવે છે અને તેને નદીઓની રાણી કહેવામાં આવે છે.
સિંધુ નદી એશિયાની એક મુખ્ય નદી છે જે તિબેટમાં માનસરોવર તળાવ પાસે ઉદ્ભવે છે અને પાકિસ્તાન થઈને અરબી સમુદ્રમાં જોડાય છે.
ધાર્મિક મહત્વ
આપણા વેદોમાં સિંધુ નદીનો અનેકવાર ઉલ્લેખ થયો છે અને તેનું મહત્વ પણ દર્શાવવામાં આવ્યું છે. આ પવિત્ર નદીના તટ પર ઘણા ઋષિ-મુનિઓએ તપસ્યા કરી હતી. ધાર્મિક માન્યતાઓ અનુસાર આ નદીના તટ પર બેસીને અનેક વેદો અને પુરાણોની રચના થઈ હોવાનું કહેવાય છે. તેથી હિન્દુ ધર્મમાં સિંધુ નદીનું વિશેષ સ્થાન છે.
ઋગ્વેદમાં સિંધુ નદીનો અનેકવાર ઉલ્લેખ થયો છે. એક પ્રસિદ્ધ મંત્ર છે:
“ઇમં મે ગંગે યમુને સરસ્વતિ… સિંધુ સ્તોમં આર્જુનયં”
(ઋગ્વેદ 10.75.5)
સિંધુ નદીનું નામ પવિત્ર નદીઓમાં આવે છે. તેને ‘નદીઓની રાણી’ અને ‘જ્ઞાનની નદી’ પણ કહેવામાં આવે છે.
સિંધુ દર્શન મહોત્સવ
દરેક પૂર્ણિમાને લદ્દાખના લેહ શહેરમાં સિંધુ દર્શન મહોત્સવ ઉજવવામાં આવે છે. આ ઉત્સવ સિંધુ નદી પ્રત્યે શ્રદ્ધા અને સન્માન વ્યક્ત કરવાનો એક ઉત્તમ અવસર છે. આ મહોત્સવ ખાસ કરીને જૂન મહિનામાં ગુરુ પૂર્ણિમાના દિવસે મનાવવામાં આવે છે. સમગ્ર દેશમાં અને વિદેશમાંથી અનેક શ્રદ્ધાળુઓ અને પ્રવાસીઓ આ મહોત્સવમાં ભાગ લે છે.
હિંગલાજ માતાનું મંદિર અને શક્તિપીઠ
સિંધુ નદીના મુહાણે, કરાચી નજીક હિંગલાજ સ્થળ પર હિંગલાજ માતાનું મંદિર આવેલું છે, જેને 52 શક્તિપીઠોમાંનું એક માનવામાં આવે છે. આ મંદિર પાકિસ્તાનના બલૂચિસ્તાન પ્રદેશમાં આવેલું છે. અહીંથી પસાર થતી હિંગોલ નદી, સિંધુ નદીની સહાયક નદી છે. આ સ્થાન ધાર્મિક રીતે અત્યંત પવિત્ર માનવામાં આવે છે અને શ્રદ્ધાળુઓ અહીં દર્શન માટે આવે છે.
