SEBI
SEBI: શેરબજારમાં લિસ્ટેડ કંપનીઓની રોયલ્ટી ચૂકવણી એક દાયકામાં બમણાથી વધુ થઈ ગઈ છે. 233 કંપનીઓએ નાણાકીય વર્ષ 2022-23માં રોયલ્ટી તરીકે રૂ. 10,779 કરોડ ચૂકવ્યા હતા, જે નાણાકીય વર્ષ 2013-14માં રૂ. 4955 કરોડ હતા. સ્ટોક માર્કેટ રેગ્યુલેટર સેબીના અભ્યાસમાં આ વાત સામે આવી છે. અભ્યાસમાં બહાર આવ્યું છે કે ચારમાંથી એક કેસમાં લિસ્ટેડ કંપનીઓએ તેમના સંબંધિત પક્ષોને ચોખ્ખા નફાના 20 ટકાથી વધુની રોયલ્ટી ચૂકવી હતી. વધુમાં, બેમાંથી એક વાર, રોયલ્ટી ચૂકવતી લિસ્ટેડ કંપનીઓએ શેરધારકોને ચૂકવણી કરતા ડિવિડન્ડ ચૂકવ્યા નથી અથવા સંબંધિત પક્ષોને વધુ રોયલ્ટી ચૂકવી નથી.
આ અભ્યાસ દેશના તમામ ક્ષેત્રોમાં 233 લિસ્ટેડ કંપનીઓ સંબંધિત વાર્ષિક અહેવાલો અને કંપની-સ્તરની માહિતી પર આધારિત છે. નાણાકીય વર્ષ 2013-14 થી નાણાકીય વર્ષ 2022-23 સુધીના 10-વર્ષના સમયગાળા દરમિયાન આ કંપનીઓ દ્વારા તેમના સંબંધિત પક્ષોને ચૂકવવામાં આવેલી રોયલ્ટી ટર્નઓવરના 5 ટકાથી ઓછી છે. સામાન્ય રીતે, કંપની દ્વારા ટેક્નોલોજી ટ્રાન્સફર કરારો અથવા અન્ય કંપની સાથે સહયોગ અથવા અન્ય કંપનીના ટ્રેડમાર્ક/બ્રાન્ડ નામના ઉપયોગ માટે રોયલ્ટી ચૂકવવામાં આવે છે.
ભારતીય સંદર્ભમાં, લિસ્ટેડ કંપનીઓ તેમની હોલ્ડિંગ કંપનીઓ અથવા હોલ્ડિંગ કંપની સાથે સંકળાયેલી પેટાકંપનીઓને બ્રાન્ડ્સ, ટેક્નોલોજી ટ્રાન્સફર વગેરે માટે રોયલ્ટી ચૂકવે છે. અભ્યાસ મુજબ, 2013-14 થી 2022-23 દરમિયાન, 233 લિસ્ટેડ કંપનીઓએ કંપનીના ટર્નઓવરના 5 ટકાની અંદર રોયલ્ટી ચૂકવી હતી. આવા કેસોની સંખ્યા 1538 હતી.
તેના અભ્યાસમાં, સેબીએ સંબંધિત પક્ષોને કરવામાં આવતી રોયલ્ટી ચૂકવણી અંગે કંપનીઓના સ્તરે ડિસ્ક્લોઝરના અભાવ તેમજ ડિસ્ક્લોઝર્સમાં એકરૂપતાના અભાવ અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. સેબીએ જણાવ્યું હતું કે, “લિસ્ટેડ કંપનીઓ તેમના વાર્ષિક અહેવાલોમાં રોયલ્ટી ચુકવણીના તર્ક અને દર અંગે યોગ્ય જાહેરાતો કરતી નથી. આ સિવાય કંપનીઓ એ પણ જણાવતી નથી કે બ્રાન્ડના ઉપયોગ માટે કે ટેક્નોલોજી માટે રોયલ્ટી ચૂકવવામાં આવી રહી છે.
